Historia kotów syberyjskich i neva masquerade

Historia kotów syberyjskich jako uznanej rasy, a także jej odmiany kolorystycznej colourpoint – neva masquerade, nie jest długa. Początek datuje się na lata 80 XX wieku i jest on ściśle powiązany z tworzeniem się organizacji miłośników kotów w Rosji. Praca nad selekcją i hodowlą zaczęła się w 1987 r. w Sankt Petersburgu.

Historia kotów w Rosji

O początkach kocich ras tworzono piękne legendy. Krążą one również o kotach syberyjskich. Jedna z nich głosi, że syberyjczyki pochodzą od dzikich leśnych kotów mieszkających w śnieżnej gęstej tajdze, a w średniowieczu strzegły klasztorów na Syberii. Jaka jest prawdziwa historia kotów syberyjskich?

Przodkowie półdługowłosych kotów (które zamieszkują tereny Rosji) przybywali drogami handlowymi i rozprzestrzenili się dalej na północ i na wschód. Całkiem możliwe jest, że Angory, Syberyjczyki i Persy mają wspólnych przodków z Azji Mniejszej. Prawdopodobne jest też, że koty te krzyżowały się dzikimi kotami leśnymi i stepowymi.

Opisy kotów w dawnej Rosji są bardzo skąpe i dotyczą głównie ich umaszczenia a nie budowy ciała i długości futra. Można znaleźć wzmianki, że widywano osobniki szare oraz „rasę o rudym kolorze”. Istnieje też opis z 1793 roku o spotkaniu colourpointów w prowincji Penza. Wymienia się również nazwę „bukhara” jako określenie kota, który wygląda trochę jak dzisiejszy syberyjczyk i trochę jak kaukaski kot leśny. Te doniesienia potwierdzają niestety jedynie obecność tych zwierząt na terytorium Rosji, lecz nie stanowią opisu syberyjczyków.

Sama nazwa „Kot Syberyjski” ma długą historię w przekazach ustnych. Jednak pierwsze opisy tych kotów pojawiły się dopiero pod koniec XX wieku. W dzisiejszych czasach określenia kot syberyjski możemy użyć w odniesieniu do trzech pojęć: nowoczesny kot syberyjski – rasa posiadająca standard i unikatowy wygląd, popularne określenie „kot syberyjski”, które korzenie ma w odległych wiekach i funkcjonuje w tradycji językowej (głównie na Powołżu i na wschód od Wołgi) oraz rodowity półdługowłosy kot zamieszkujący tereny Rosji od wieków.

Tak naprawdę koty syberyjskie pochodzą od wolnożyjących półdługowłosych kotów zamieszkujących tereny dawnego ZSRR. Niektórzy twierdzą, że rasa ta wywodzi się od kotów zamieszkujących okolice St. Petersburga i Moskwy. Jednak wielu najlepszych przedstawicieli rasy pochodzi także np. z Krasnojarska na Syberii bądź jest efektem skrzyżowania kotów syberyjskich z europejskiej części Rosji oraz Syberii i Dalekiego Wschodu. Do dziś spotkać można koty o takim wyglądzie w wiejskich okolicach niedaleko Moskwy, nie wspominając o Syberii czy o północy europejskiej części Rosji.

Należy również podkreślić, że pełnokrwisty „leśny” kot nie istnieje w syberyjskiej tajdze, ani nigdzie indziej na północnej Syberii. Jest to spowodowane tym, że metrowy, a nawet głębszy śnieg i towarzyszący im mróz bardzo utrudniają kotom polowanie. Z drugiej strony podobieństwa w wyglądzie kotów z różnych regionów pozwalają stwierdzić, że syberyjczyki nie są jedynie kotami ulicznymi o niezdefiniowanym wyglądzie, ale raczej potomkami zwierząt o określonym typie ukształtowanym przez stulecia selekcji zwierząt przystosowanych do trudnych warunków klimatycznych. Ludzie jedynie pomagali tym kotom przeżyć.

Początki rasy

Niegdyś zainteresowanie Rosjan kotami było bardzo małe, o czym świadczy niewielka ilość doniesień literaturowych. W dawnych czasach wykorzystywane były do łowienia myszy. Koty rasowe – głównie persy – zaczęto sprowadzać do Rosji bardzo późno, dopiero w latach 80 ubiegłego wieku. Wielu Rosjan zapragnęło mieć także inne rasy, takie jak: maine coony, norweskie leśne, angory lub koty balijskie. Pragnienie ich posiadania było tam tak duże, że początkowo próbowano nawet wystawiać rodzime koty znalezione na ulicy lub wzięte od znajomych, które mniej więcej pasowały do standardu jednej z półdługowłosych ras, jako koty rasowe. Niektóre z tych kotów pozostały na zawsze kotami domowymi, inne pasujące do później opracowanego standardu rasy kotów syberyjskich zostały przeniesione z Nowicjatu do rodzimej grupy syberyjczyków (koty, które zaczęto używać w hodowli innych ras nie mogły być już użyte jako koty syberyjskie).

Entuzjastów ras coraz bardziej kusił pomysł oficjalnego potwierdzenia istniejącej w Rosji naturalnej rasy kotów półdługowłosych, która oczywiście powinna nazywać się kotem syberyjskim ze względu na długą historię tego określenia. Rozważano, jaki wygląd i cechy taka rasa powinna posiadać. Znawcy analizowali populację kotów i na tej podstawie musieli podjąć decyzję, uwzględniając uznane już rasy kotów półdługowłosych, tak aby ta nowa rasa jak najmniej przypominała w opisie maine conny czy koty norweskie leśne.

Pierwszy standard został stworzony pod koniec lat 80 ubiegłego wieku przez felinologów z klubu „Kotofei” – O. S. Mironovą i I. J. Katsera. W tym samym czasie rasa syberyjska została zarejestrowana przez innych rosyjskich felinologów w Moskwie (T.S. Emelyanova, L. K. Ovchinnikova, T. D. Sapozhnikova). Jednak to Kotofei opisał standard rasy w roku 1989 na podstawie syberyjskiego kocura o imieniu Roman, którego możemy spotkać w wielu rodowodach. Od początku koty syberyjskie były opisywane jako muskularne, mocnej budowy, z okrągłymi łapami, pełną zaokrągloną kufą, szeroko rozłożonymi uszami i owalnymi oczami.

W 1990 roku stało się jasne, że pierwszy standard należy zmodyfikować. Niektóre cechy zmieniono, inne dodano. Różnicę można było dostrzec w kształcie głowy kocura Marsa – przedstawiciela neva masquerade urodzonego w 1988 r. W roku 1990 dodano też do standardu dozwolone odmiany kolorystyczne – pręgowane, pręgowane z bielą, gładkie, gładkie z bielą oraz colourpointy (neva masquerade) w tych samych kolorach. Sowiecka Federacja Felinologiczna zaakceptowała nowy standard rasy kotów syberyjskich. W 1991 r. na jego podstawie powstał pierwszy międzynarodowy opis standardu rasy. W roku 1992 World Cat Federation (WCF) jako pierwsza federacja uznała koty syberyjskie, łącznie z umaszczeniem colourpoint (neva masquerade).

Jednak w tamtym czasie syberyjczyki były mało popularne. Jedynie miłośnicy interesowali się rozwojem rasy. Wiele klubów oraz sędziów nie traktowało na poważnie nowej rasy. Równocześnie zainteresowanie syberyjczykami za granicą nieustająco wzrastało. Wcześniej sprowadzono koty bez rodowodów do wschodnich Niemiec i Czechosłowacji. Później zaczęto sprowadzać pierwsze i drugie pokolenie kotów będących efektem pracy hodowlanej. Potomkowie Romana trafili do USA (do hodowli Starpoint). Dużo kotów w różnych kolorach przywieźli do Niemiec właściciele hodowli Nevskij’s. Jednak mimo tego większość sprowadzanych kotów nie spełniała standardów rasy i każdy hodowca starał się wypracować swój własny typ syberyjczyka. Spowodowało to, że sędziowie traktowali je jako marnej jakości maine coony albo norwegi, bądź nawet krzyżówki obydwu tych ras. Aby uzyskać powszechne uznanie rasy należało doprecyzować różnice w standardzie pozwalające odróżnić syberyjczyki od innych półdługowłosych ras. Skupiono się na wyglądzie głowy. Po dodaniu poprawek do standardu rasy wyselekcjonowano grupę kotów, które stały się jednymi z pierwszych kotów syberyjskich (np. Frazy – wnuczka Romana, Gladys – córka Marsa, Pyshka – pierwszy World Champion, Georgiy z hodowli Knyaz Gvidon).

Niestety, w przeciwieństwie do kotek, posiadano niewiele kocurów, które spełniałyby wymagania standardu i nadawały się do pracy hodowlanej. Nieoczekiwanie na lokalnej wystawie pojawiła się starsza pani, która przyniosła kota w torbie. Tym kotem był Max – urodzony w 1989 roku potężny kocur Neva w kolorze czarnym pręgowanym. Miał niemal idealną głowę i futro (jedynie odrobinę za krótkie). Pół roku później właścicielka zmarła, krewni nie chcieli zatrzymać kocura, który został adoptowany przez Katyę Dudinę. Jego linia rozpoczęta przez hodowlę Nightingale, była kontynuowana przez hodowle Dikaya Krassa i Dom Filina. Kształt jego głowy został wkrótce włączony do standardu WCF. W 1994 roku ten sam kształt głowy posłużył do stworzenia bardziej szczegółowego standardu rasy. Wtedy również w opisie głowy pojawiło się sformułowanie „trapez”.

Kolejne międzynarodowe federacje poszły śladem WCF i uznały rasę: TICA w 2006, CFA w 2006, FIFe w 1997 (FIFe jako jedyna federacja nie uznała jednak colourpointów, czyli odmiany syberyjczyków pod dzisiejszą nazwą „neva masquerade”). W 2008 roku FIFe uznała nevy jako oddzielną siostrzaną rasę kotów i oznaczyła kodem NEM. Wystawa wstępnie uznająca rasę w FIFe odbyła się 15 grudnia 2007 roku w Polsce, w Warszawie.

Spór o neva maqsuerade

Skąd wśród populacji kotów w Rosji znalazły się osobniki o specyficznym umaszczeniu colourpoint? Zagadnienie to było i dalej jest tematem gorących dyskusji. Hodowcy podzielili się na dwie frakcje. Jedna grupa uważa, że koty o umaszczeniu colourpoint występują i występowały w populacji kotów na terenie Rosji, co ciężko udowodnić ze względu na skąpe dane dotyczące opisu wyglądu kotów w dawnej Rosji. Druga grupa uważa, że gen odpowiedzialny za to ubarwienie został wprowadzony przez krzyżowanie z kotami syjamskimi, perskimi i balijskimi sprowadzonymi do Rosji. Również ciężko znaleźć jednoznaczne potwierdzenie tej teorii, gdyż nie ma żadnych dokumentów potwierdzających tę wersję.

Spór narósł w roku 2001 wśród grupki hodowców w Moskwie. Powołano komisje mającą rozstrzygnąć tę sporną kwestię. Dyskusja zakończyła się decyzją przegłosowaną przez większość sędziów i hodowców: colourpoint jest oryginalną odmianą kota syberyjskiego i nie jest jedynie dozwolone, ale wręcz zalecane, aby koty te hodować i wystawiać razem z resztą odmian kolorystycznych. Faktem również pozostaje, że w pierwszych standardach rasy uwzględniano koty o umaszczeniu colourpoint na równi z innymi kolorami.

Ciekawostki

• Jeśli zajrzymy do katalogów wystawowych, to przed rokiem 1991, ciężko znaleźć w nich koty syberyjskie. Były one zgłaszane na wystawy jako koty innych ras.
• W roku 1989, na wystawie w Moskwie można znaleźć 12 syberyjczyków w sekcji „Długowłose i półdługowłose koty nieznanych ras”, żaden z nich nie miał zarejestrowanych rodziców. Jednakże sekcja „Koty domowe” była bardziej rozbudowana – można było w niej znaleźć po raz pierwszy Marsa, który na kolejnej wystawie pojawił się w klasie Nowicjatu kotów syberyjskich.
• W tym samym roku na wystawie w Rydze wśród „Oficjalnie nierozpoznanych ras” możemy znaleźć koty syberyjskie i neva masquerade. W klasie Nowicjatu jest Roman, w klasie otwartej zaś Ricky – czarny colourpoint, który dał później wiele dzieci z kotką Seliną, którą możemy znaleźć w Nowicjacie wśród… kotów balijskich! W trakcie tej wystawy została przeniesiona do kotów syberyjskich.
• Podczas kolejnej wystawy w Moskwie tego samego roku syberyjczyki zostały wydzielone jako odrębna rasa. Uczestniczyło ich w wystawie aż 26. Wśród nowicjatu rasy kotów balijskich było kilka przedstawicieli z Samary – w kolorach seal point, seal tabby point i blue point, między innymi kocur „Boyz” urodzony w roku 1988, znaleziony wraz z matką i siostrą tego samego koloru. Żaden z tych kotów nie został zaakceptowany jako balijski, zostały one przeniesione do rasy syberyjskiej gdzie uzyskały oceny doskonałe.

  

• 16 września 1989 grupa hodowców z Leningradu i Moskwy złożyła wniosek o rejestrację rasy syberyjskiej w SSF. Rasa została uznana 6 Sierpnia 1990 (Certyfikat No1). W tym samym czasie uznano koty syberyjskie o umaszczeniu colourpoint jako unikatowa odmiana barwna pod nazwą neva masquerade (Certyfikat No2) .
• Na wystawie organizowanej przez klub „Kotofei” w styczniu 1991 r. pojawiło się 119 syberyjczyków, w tym 29 colourpointów, a w klasie Nowicjatu 50, w tym 13 colourpointów. Wśród nich było potomstwo Romana i Marsa.
• W roku 1990 trzy syberyjczyki (Ofelia, Naina i Kaliostro) zostały sprowadzone do Stanów Zjednoczonych, do hodowli w Luizjanie. Pierwsze colourpointy sprowadzono w 1997 do hodowli Willowbrook (Ustin El Magrib i Roksana Babyan).
• W Polsce hodowlę kotów syberyjskich rozpoczęto w tym samym roku (1990), za sprawą pani Jolanty Sztykiel z Warszawy, właścicielki hodowli z Baśni*PL.
• Do Polski nevy przyjechały w drugiej połowie lat 90 ubiegłego wieku. Jednak pierwsze kocięta neva masquerade urodziły się w hodowli kotów syberyjskich po dwojgu rodzicach niebędących colourpointami. Jak się później okazało, rodzice kociąt mieli nevy w rodowodzie.
• W tej chwili Koty Syberyjskie można znaleźć niemal na całym świecie… oprócz Antarktydy. Dla przykładu, możemy znaleźć hodowle w Japonii, Republice Południowej Afryki, czy chociażby w Korei Południowej.
• Większość federacji zakazuje krzyżowania kotów syberyjskich z innymi rasami. Ma to na celu zachowanie charakterystycznych naturalnych cech tej jednej z ostatnich naturalnych ras. Wszystkie syberyjczyki mające w rodowodzie inne kolory niż n – czarny, a – niebieski, d – rudy, e – kremowy, f- czarny szylkret, g – niebieski szylkret są kotami nienależącymi do rasy syberyjskiej.

Literatura:

1. THE SIBERIAN CAT – The history of love and public recognition – Dr. Irina Sadovnikova, WCF Int. All Breed Judge
2. THE ORIGINS AND THE EARLY HISTORY OF BREEDING SIBERIANS – Cattery Dikaya Krassa
3. Siberian Cat: How Long The Isolation Is? – Alex Kolesnikov, PhD in molecular genetics, Sibaris cattery, Russia
4. Siberian Cat: Without a Masquerade. – Alex Kolesnikov, PhD in molecular genetics, Sibaris cattery, Russia